تعیین الگوی بهینه کشت محصولات زراعی با استفاده از روش برنامه ریزی آرمانی با تأکید بر کارایی اقتصادی مصرف آب و کشاورزی پایدار(مطالعه موردی: دشت تربت جام)

چکیده با توجه به اهمیت بخش کشاورزی در کشورهای در حال توسعه، تدوین الگوی کشت متناسب با ظرفیت ها و قابلیت های منابع تولیدی دشت های زراعی یگ گام ضروری در جهت نیل به توسعه پایدار بخش کشاورزی می باشد. شهرستان تربت جام با توجه به گستردگی منطقه و وجود تنوع کشت در آن، یکی از قطبهای کشاورزی استان خراسان رضوی می باشد که در طی سالهای اخیر با مشکل خشکسالی و کاهش سطح منابع آبی بخش کشاورزی و تشدید مصرف نهاده های آلاینده محیط زیست(کود و سم) روبرو می باشد. در این پژوهش، با استفاده از یک مدل برنامه ریزی آرمانی ترتیبی و با در نظرگرفتن مجموعه ای از اهداف اقتصادی و زیست محیطی در طی دو ساختار اقتصادی و زیست محیطی، سعی در بهینه سازی الگوی کشت در منطقه مورد نظر شده است. در واقع این مدل به کشاورز این امکان را می دهد که بتواند همزمان با در نظرگرفتن دغدغه های زیست محیطی، درآمد اقتصادی خود را نیز حداکثر کند. بدین منظور با استفاده فرمول کوکران و کاربرد روش نمونه گیری خوشه ای دومرحله ای، یک نمونه به تعداد 167زارع انتخاب گردید و اطلاعات لازم با استفاده از پرسشنامه جمع آوری گردید. نتایج تحقیق نشان می دهد در هر سه گروه زارعین، مقدار بازده برنامه ای در ساختار اقتصادی و الگوی برنامه ریزی خطی در مقایسه با ساختار زیست محیطی و شرایط فعلی بیشتر می باشد. مدل برنامه ریزی آرمانی در هر دو ساختار و در تمام گروه ها سبب کاهش مصرف مقادیر مصرف نهاده های تولید می شوند. هرچند که مقدار کاهش مصرف در ساختار زیست محیطی بیشتر و دارای تفاوت چشمگیری نسبت به ساختار اقتصادی و برنامه ریزی خطی می باشد. همچنین محصولات چغندرقند و پنبه در منطقه مورد مطالعه فاقد توجیه اقتصادی بوده و لذا در الگوهای مورد بررسی اعم از خطی و آرمانی از الگوی کشت کنار گذاشته می شوند. کلمات کلیدی: توسعه پایدار - بهینه یابی - الگوی کشت- برنامه ریزی آرمانی- تربت جام.